Như chúng ta thấy trong nền kinh tế thị trường hiện nay luôn bị tác động, chi phối bởi các quy luật kinh tế cơ bản như quy luật giá trị, quy luật cạnh tranh, quy luật cung cầu. Các quy luật ấy được ví như bàn tay vô hình, dẫn dắt các chủ thế kinh tế vừa hợp tác, vừa cạnh tranh với nhau. Trong nội dung của bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu kĩ hơn nội dung quy luật kinh tế cơ bản chúng ta đã được tìm hiểu ở chương trình giáo dục kinh tế và pháp luật lớp 11: Quy luật cung cầu và những yếu tố ảnh hưởng tới cung cầu trong nền kinh tế thị trường.
1. Cung là gì?
Cung là số lượng hàng hoá, dịch vụ mà nhà cung cấp sẵn sàng đáp ứng cho nhu cầu của thị trường với mức giá được xác định trong khoảng thời gian nhất định.
2. Cầu là gì?
Cầu là lượng hàng hoá, dịch vụ mà người tiêu dùng sẵn sàng mua với một mức giá nhất định trong khoảng thời gian xác định.
3. Mối quan hệ cung – cầu
Trong nền kinh tế thị trường cung – cầu có mối quan hệ chặt chẽ, tác động, quy định lẫn nhau:
Cầu xác định khối lượng, cơ cấu của cung, ví như “đơn đặt hàng” của thị trường cho các nhà sản xuất, cung ứng. Cung tác động đến cầu, kích thích cầu. Những hàng hoá, dịch vụ được cung ứng phù hợp với nhu cầu, thị hiếu người tiêu dùng sẽ được ưa thích khiến cho cầu về chúng tăng lên.
Đầu tiên có thể thấy cung – cầu ảnh hưởng đến giá cả thị trường:
+ Khi cung nhỏ hơn cầu => giá cả hàng hóa, dịch vụ tăng.
+ Khi cung lớn hơn cầu => giá cả hàng hóa, dịch vụ giảm.
+ Khi cung bằng cầu => giá cả hàng hóa, dịch vụ ở mức ổn định.
Thứ hai là quan hệ cung – cầu là căn cứ đề doanh nghiệp quyết định mở rộng hay thu hẹp sản xuất, kinh doanh
+ Khi cung lớn hơn cầu => giá giảm => thu hẹp sản xuất.
+ Khi cung nhỏ hơn cầu => giá tăng => mở rộng sản xuất.
Thứ ba là quan hệ cung cầu là căn cứ giúp người tiêu dùng lựa chọn việc mua hàng hóa phù hợp
+ Khi cung lớn hơn cầu => giá giảm => nhu cầu tiêu dùng, mua sản phẩm sẽ tăng.
+ Khi cung nhỏ hơn cầu => giá cả tăng => nhu cầu tiêu dùng, mua sản phẩm giảm hoặc có thể chuyển sang mua các sản phẩm thay thế với giá cả rẻ hơn.
– Quan hệ cung – cầu giúp Nhà nước có cơ sở để đưa ra các biện pháp, chính sách để duy trì cân đối cung – cầu hợp lí, góp phần bình ổn thị trường.
4. Các yếu tố ảnh hưởng đến Cung- cầu
4.1 Giá cả hàng hóa dịch vụ
Có thể thấy giá bán là yếu tố đầu tiên và lớn nhất ảnh hưởng đến cung và cầu. Giá hàng lllhóa càng cao thì cầu càng giảm và ngược lại.
Ví dụ: Khi bạn đi mua sắm, bạn có nhu cầu mua một hàng hóa nào đó, nhưng giá của nó đắt lên thì bạn sẽ phải cân nhắc có nên mua hay không và có thể bạn sẽ đợi đến ngày có khuyến mãi hoặc đến khi giá mặt hàng đó giảm xuống.
-
- Gía cả hàng hóa dịch vụ có liên quan
Các yếu tố ảnh hưởng đến cung và cầu của một sản phẩm cũng hiện diện trong giá cả của dịch vụ và hàng hóa khác có liên quan. Trên thị trường có nhiều sản phẩm tương đồng có các mức giá cả khác nhau. Nếu giá cả các mặt hàng có thể thay thế cho nhau có sự chênh lệch về giá thì những mặt hàng bán giá thấp sẽ có cầu cao hơn. Quy luật này cũng áp dụng đối với hàng hoá khó tách biệt vì chúng được người tiêu dùng coi là bổ sung cho nhau.
-
- Thu nhập tiền mặt
Thu nhập của cá nhân cũng ảnh hưởng đến cung và cầu. Nếu thu nhập của người dân tăng lên thì nhu cầu tiêu dùng, mua sắm cũng tăng, các nhà sản xuất cũng tăng lượng cung hàng theo. Ngược lại, khi khủng hoảng, thất nghiệp, thu nhập bị giảm sút, người dân sẽ phải thắt chặt chi tiêu, giảm
mua sắm. Những mặt hàng không quá thiết yếu sẽ bị loại khỏi danh sách nhu cầu. Như vậy các nhà sản xuất cũng giảm lượng cung hàng hóa theo nhu cầu sử dụng.
4.4 Thị hiếu của xã hội
Thị hiếu đối với một mặt hàng cũng ảnh hưởng đến cung và cầu mặt hàng đó trong một khoảng thời gian nhất định
Ví dụ Trong đại dịch covid – 19, mọi người thích đi xe đạp thể thao để tăng vận động, tăng khả năng miễn dịch. Do vậy nhu cầu về xe đạp trong xã hội sẽ tăng lên cao.
4.5 Chất lượng hàng hóa
Khi chọn mua một mặt hàng nào đó, người tiêu dùng rất coi trọng yếu tố chất lượng cho dù đó là mặt hàng đắt hay rẻ
Ví dụ: Những hãng điện thoại lớn và được khẳng định về chất lượng nư iphone thì cho dù giá cao cũng có nhiều người muốn mua. Ngược lại, các hãng không tên tuổi, chất lượng và công nghệ không bằng thì mặc dù giá rẻ hơn nhiều nhưng ít người muốn mua
4.6 Dân số
Trên thực tế nếu nơi nào dân số đông thì nhu cầu về hàng hóa tất yếu cao. Do đó các nhà cung cấp dịch vụ, hàng hóa sẽ chọn bán sản phẩm ở nơi đông dân cư
4.7 Sử dụng công nghệ
Sự tiến bộ trong công nghệ sẽ ảnh hưởng đến cung và cầu. Khi áp dụng công nghệ tiên tiến, sản phẩm được sản xuất ra nhiều hơn, chất lượng tốt hơn, dẫn đến lượng cung hàng tăng.
Ví dụ: Người nông dân sử dụng máy cày, máy gặt, áp dụng khoa học vào nông nghiệp sẽ có năng suất cao hơn, chất lượng tốt hơn.
4.8 Yếu tố sinh lời
Yếu tố sinh lời ảnh hưởng lớn nhất đến lượng cung hàng. Nếu một sản phẩm nào đó có tiềm năng và cơ hội sinh lời cao, các nhà sản xuất sẽ tăng lượng sản xuất, mở ra cánh cửa mới cho việc phân phối.
Để đạt được lợi nhuận như mong muốn, người sản xuất sẽ cố gắng thực hiện các yêu cầu của người tiêu dùng. Hơn nữa, định hướng kinh doanh không bao giờ xa rời lợi nhuận. Khi các nhà sản xuất thành công trong việc tăng lợi nhuận, tất yếu doanh nghiệp có thể phát triển hơn.
Trên đây là những nội dung cơ bản về quy luật Quy luật cung cầu và những yếu tố ảnh hưởng tới cung cầu trong nền kinh tế thị trường được đề cập đến trong chương trình bộ môn Giáo dục kinh tế lớp 11. Hi vọng bài viết sẽ giúp các em học sinh có cái nhìn tổng quát hơn về vấn đề này và có thêm kĩ năng để vận dụng giải thích một số hiện tượng kinh tế thực tiễn có liên quan trong cuộc sống hàng ngày. Chúc các em học tốt!
Cô Đặng Thị Vân – Giáo viên GDKT &PL