Có thể thấy quyền khiếu nại, quyền tố cáo là những quyền dân chủ cơ bản của công dân đã được Hiến pháp, pháp luật ghi nhận và thực hiện trong thực tiễn. Quá trình phát triển của pháp luật do những đòi hỏi của thực tiễn mà khiếu nại và tố cáo dần dần có sự phân biệt, nhất là kể từ khi ban hành Pháp lệnh về khiếu nại, tố cáo của công dân năm 1991 và qua một thời gian đã dẫn đến việc xuất hiện hai luật: Luật Khiếu nại năm 2011 và Luật Tố cáo năm 2018.
Tuy nhiên trên thực tiễn việc phân định giữa khiếu nại và tố cáo là vấn đề không hề đơn giản ngay cả đối với những người thường xuyên phải xử lý đơn thư hay các vụ việc nhận được. Trong giới hạn bài viết này cô đưa ra một số căn cứ cơ bản để phân biệt quyền khiếu nại và tố cáo của công dân.
1. Sự giống nhau giữa quyền khiếu nại và quyền tố cáo
– Đều là quyền của công dân được quy định trong Hiến pháp.
– Đều là công cụ bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.
– Đều là phương tiện để công dân tham gia vào quản lí nhà nước và xã hội.
2. Sự khác nhau giữa quyền khiếu nại và quyền tố cáo
| Tiêu chí | Khiếu nại | Tố cáo |
| Luật điều chỉnh | Luật khiếu nại 2011 | Luật tố cáo 2018 |
| Khái niệm | Là việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục do Luật này quy định, đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình. | Là việc cá nhân theo thủ tục quy định của Luật này báo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền biết về hành vi vi phạm pháp luật của bất kỳ cơ quan, tổ chức, cá nhân nào gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân. |
| Chủ thể có quyền | Công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức. | Chỉ có cá nhân. |
| Đối tượng | Đối tượng bị khiếu nại:
– Quyết định hành chính. – Hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước. – Quyết định kỷ luật cán bộ, công chức. |
Đối tượng bị tố cáo:
– Hành vi vi phạm pháp luật trong việc thực hiện nhiệm vụ, công vụ; – Hành vi vi phạm pháp luật về quản lý nhà nước trong các lĩnh vực. |
| Yêu cầu về tính chính xác của thông tin khiếu nại, tố cáo | Không có quy định. | Người tố cáo phải:
– Trình bày trung thực về nội dung tố cáo; cung cấp thông tin, tài liệu liên quan đến nội dung tố cáo mà mình có được. – Chịu trách nhiệm trước pháp luật về nội dung tố cáo. – Nếu tố cáo sai có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự tội vu khống tại Bộ Luật hình sự 2015. |
| Thời gian | – Thời gian nại là 90 ngày, kể từ ngày nhận được quyết định hành chính hoặc biết được quyết định hành chính, hành vi hành chính.
– Đối với trường hợp khiếu nại Quyết định kỷ luật cán bộ, công chức: + Khiếu nại lần đầu thì thời hiệu là 15 ngày kể từ ngày nhận quyết định. + Khiếu nại lần hai là 10 ngày, kể từ ngày cán bộ, công chức nhận được quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu. + Đối với quyết định kỷ luật buộc thôi việc thì thời hiệu khiếu nại lần hai là 30 ngày, kể từ ngày cán bộ, công chức nhận được quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu. |
Không quy định vì nó phụ thuộc vào ý chỉ chủ quan của người tố cáo. |
| Về việc rút đơn khiếu nại, tố cáo | Người khiếu nại có thể rút khiếu nại tại bất cứ thời điểm nào trong quá trình khiếu nại và giải quyết khiếu nại. | Người tố cáo chỉ có quyền rút toàn bộ nội dung tố cáo hoặc một phần nội dung tố cáo trước khi người giải quyết tố cáo ra kết luận nội dung tố cáo. |
| Cơ quan nhà nước đình chỉ việc giải quyết khi người khiếu nại rút đơn
|
Cơ quan Nhà nước vẫn tiếp tục giải quyết vụ việc tố cáo nếu có căn cứ cho rằng hành vi bị tố cáo có dấu hiệu vi phạm pháp luật, hoặc người tố cáo bị uy hiếp, mua chuộc. |
Trên đây là những nội dung cơ bản để phân biệt quyền khiếu nại tố cáo của công dân được đề cập đến trong chương trình bộ môn Giáo dục kinh tế và Pháp luật. Hi vọng bài viết sẽ giúp các em học sinh có cái nhìn tổng quát hơn về vấn đề này và có thêm kĩ năng để vận dụng một số quy định của pháp luật vào thực tiễn đời sống hàng ngày.
Cô giáo Đặng Thị Vân – Giáo viên GDKT & PL